Рассказ «Ас вöр-ва» («Родная природа»)

Художествоа гижöд

«Ас вöр-ва» («Родная природа»)

Пармаыс пожöм кырсь рöма,

Чöскыда сир дукöн öвтö…

Ышмöдö вöр-ваыс ловтö,

Сьöлöмыд кокниа йöктö…

В. Напалков.

Быдӧнлы чужан муыд аслыспӧлӧс да радейтана. Сьöлöмтö вöрзьöдö Коми мулöн быд пельӧс аслас войвывса мичлуннас, озырлуннас. Оз öд прӧста гижысьяс, кывбуралысьяс да сьылысьяс нимӧдны сiйöс. Коми мулӧн вӧр-ваыс аслыссяма, быттьӧ падей (вöччöм чужöм), вежлалӧ ассьыс паськӧмсö во гӧгӧр чöж.

Кутшӧм мича сiйӧ арын, кор пасьталӧ зарни да пемыдгӧрд рӧма паськӧм. Тӧвру пӧльыштӧм бӧрын сынӧдын гартчӧны коръяс, быттьӧ йӧктӧны вальс. А тӧлын видзьяс да парма шебрасьӧны лымъя эшкынӧн. Еджыд шапкаасьöмны нэмӧвӧйся пуяс, ортсысяньыс быттьӧ дзирдалан шаръяс ӧшлӧмны парма кузя. Вӧр-ва чӧла узьӧ шоныд лымчиръя вольпась улын. А кутшӧм вильыш сiйö, овлӧ шоныд тулысын, кор сылӧ лым да писькöдчö том турун. Сё вося пуяслӧн туганъясыс петӧны тӧвся узянiнысь, лэдзӧны югыд-турунвиж мелi кор. И бара лэбач чукӧръяс локтӧны лунвылысь, медым вӧчны поз да пӧжны ассьыныс быдтасъяссӧ. Шум-гам сулалӧ пармаын лэчыд колипкайлӧн сювтчӧмӧн сьылӧмысь и гажа ноксьӧмысь. Тэрыб ур кужӧмӧн чеччалӧ гартчӧм увъяс вывтi, а гӧрд берета сизьяс тӧждысьӧмӧн котшкӧдӧны кыз пуяс кузя. Гажаа сьылӧны шоръяс да лэбачьяс, тöдчöдöны, мый локтiс тулыс. Синмӧн аддзытӧм парма олысьяс шарӧдчöны кольӧм вося корйын, заводитӧны выль во. Сынӧдыс тырӧ быдмогъяслöн чӧскыд кöрöн. Морт оз эшты нимкодясьны тувсовъя паськӧмӧн, а сiйӧ заводитӧ нин чӧсмӧдны сiйöс чӧскыд вотӧсӧн, тшакöн да гажӧдӧ гожӧмлöн шонді югӧръяс улын.

Коми му зэв озыр. Сылӧн вӧрзьӧдлытӧм вöръяс – пармалӧн донаторъяс видзанін. Тайö вӧрса лабиринтъяс, мича дзоридзьяс, чӧскыд кöра турун, помтöм-дортöм видзьяс да нэмӧвӧйся пуяс – ставыс дона козин му-мамлӧн, чужанiнлöн.

Но оз сӧмын вӧрӧн ошйысьны комияс. Республикатi паськöдчöмны тыяс, юяс да шоръяс, быттьö шань тӧдысь эзысь лентаöн кыӧма изумруднӧй кӧсаӧ вӧр-васӧ, а медым сылы эз вöв гажтöм, лэдзис олысьясöс: лэбачьясöс, пемöсъясöс, быдсяма чери. Да кутшӧм кӧдзыд эз вӧв ывла вылын, найö век гажöдöны да сетöны мортлы пöтлун.

Меным мукӧддырйи окота лоны лэбачӧн, медым видзӧдлыны чужан мусö сiдзи, кыдзи ичöтик сьылысьяс сiйӧс аддзӧны енэжсянь. Окота тöдны став вынйӧрсӧ да мичлунсӧ ас вӧр-валысь, аддзыны сылысь став ывлавывса пасъяс да озырлунсö, кывны сӧстӧмлун лыс кöрлысь, видзöдлыны енэж-му, кӧдзӧм вотöсöн да тшакӧн, быттьӧ кодзувъясӧн, лэбзьыны да панлавны ӧдйӧ визувтысь юяс, кывзыны тӧвлысь сьыланкыв да гӧгӧрвоны, мый ме сöмын ичöтик юкöнтор ыджыдсьыс-ыджыд, но мелi вӧр-валöн.