Хәсән Туфан
(1900-1981)
|
Дата |
Вакыйгалар |
|
1900 27 ноябрь |
Аксубай волосте Иске Кармәт авылында крестьян гаиләсендә унынчы бала булып дөньяга килә. |
|
1905 |
Авылындагы яңа мәктәпкә укырга керә, күрше чуваш авылында русча да укый. |
|
1914 |
Тобол губернасының Ахман авылына абыйлары янына китә. Бакыр мәгъдәне чыгару эшенә керешә. Соңрак аны Уфадагы “Галия” мәдрәсәсенә укырга җибәрәләр. |
|
1916 |
Уралдагы Лысьва заводына эшкә керә, анда ул слесарь, токарь булып эшли. |
|
1918-1923 |
Урал һәм Себер мәктәпләрендә укыта. Үзлегеннән укып белемен тирәнәйтү белән шөгыльләнә, халык аваз иҗатын өйрәнә. |
|
1924 |
Казанга килә һәм шунда төпләнеп кала. Башта Бишбалта бистәсендә балалар укыта, аннары “Совет әдәбияты” журналы редакциясендә, радиокомитетта эшли. |
|
1926 |
“Урал эскизлары” исемле атаклы шигырьләр бәйләме һәм поэмалары туа. |
|
1927 |
“Башлана башлады”, “Ике чор арасында”, “Бибиевлар” исемле поэмалары чагарыла. |
|
1928-1930 |
Сәяхәттә йөри. Кавказда һәм Урта Азия республикаларында була. “Узып барышлый” дигән шигырен яза. |
|
1933 |
“Ак каен”, “Озату” шигырьләрен яза. |
|
1935 |
“Ант” поэмасы |
|
1937 |
Язучалар союзыннан чыгарыла. |
|
1940 |
Кулга алына һәм Казан төрмәсенә ябыла. |
|
1942 |
Үтерүгә хөкем ителә. Соңрак үлем карары ун еллык төрмә белән алыштырыла. Төрмәдә сугышка кирәк-яраклары эшләүче бригадада эшли. “Каеннар сары иде”, “ Авырган минутларда”, “Хәят” шигырьләре языла. |
|
1950 |
Төрмәдән чыгу белән сөргенгә җибәрелә. |
|
1953 |
“Кырда ике ак канат ята”, “Алмаз” шигырьләре языла. |
|
1956 |
Казанга кайтып төшә. |
|
1957 май |
Татарстан прокуратурасы аңа ташланган барлык гаепләренең нигезсез булуын раслый. |
|
1981 |
Хәсән Туфан үлә. Чыганак: материаллар кулланылды https://tt.wikipedia.org/wiki/Хәсән_Туфан |
Агыла да болыт агыла
Агыла да болыт агыла
Туган-үскән җирләр ягына;
Тәрәзәгә чиртер дә яңгыр,
Нәрсә әйтер туганнарыма?!
Агыла да болыт агыла...
Нәрсә әйтсен: берни белми ул,
Хәбәре юк минем йөрәктән.
Мине бары чылатып үтте
Кукурузлар белән беррәттән...
Нәрсә әйтсен: берни белми ул.
Роман кебек күңелле син, юл!
Азмы синдә гомер уздырдым,
Ничә кием чабата синдә,
Ничә кием итек туздырдым!
Роман кебек күңелле син, юл!
Ә син, яңгыр, искә төшермә
Итегемнең ничек икәнен...
Яланаяк килдем дөньяга,
Шулай гына, бәлки, китәрмен.
Ә син, яңгыр, искә төшермә!
Зират бит ул сабантуй түгел,
Нигә анда киенеп китәргә?
Бу дөньяның бер пар итеген
Нигә юкка әрәм итәргә?
Зират бит ул сабантуй түгел.
Агыла да болыт агыла
Таулар аша Казан ягына;
Тәрәзәгә чиртер дә яңгыр
Нәрсә әйтер туганнарыма?!
...Агыла да болыт агыла...
