Автор публикации: А. Ведерникова, ученица 8Г класса
МБОУ «Шöр школа» Абъячой сикт
Пакулалöн бурдöдчан вын.
Уджсö лöсьöдiс: 8-öд Г класса велöдчысь
Ведерникова Ангелина
Юрнуöдысь: коми кыв велöдысь
Куликова Татьяна Ивановна
Тел. 89121112389
Абъячой
2017
Юриндалысь
I. Водзкыв 3
II. Шöр юкöн 4
III. Кывкöртöд 5
IV. Öшмöсъяс 6
1. Водзкыв.
Коми йöз пыр пыдди пуктылiсны вöр-ва. Важöн шулiсны: «Кыдз пу вердö-юктöдö, пасьтöдö-кöмöдö да аслас мичлунöн синъястö чиктывтö». Пöрысь йöз олöмын зэв коланаöн лыддьöны пакула. Тайö аслыспöлöс вöрса тшак, кодi быдмö кыдз пу вылын.
(2 слайд)
Уджлöн видлалан могъяс:
- пакулалöн аслыспöлöслункöд тöдмасьöм, кыдзи да кöнi сiйö быдмö;
- тöдчöдны тшаклысь бурдöдчан вынсö;
- туявны, тöдö-ö чага йылысь том войтыр;
- коми культура дорö муслун чужтöм да сöвмöдöм.
Уджлöн коланлун:
Талун кежлö коми сиктъяс кусöны, да öнiя том йöз выльмöдöм процессъяс улын вунöдöны национальнöй аслыспöлöслунсö. Тадзи бырöны быдся нациялöн культурнöй донъяс да нэмъясöн чукöртöм тöдöмлунъяс. Тайö туялöмыс петкöдлö, мый том войтырлöн ыштöм ас культура дорö выль пöв чужö да сöвмö.
Гипотеза: пакулалöн зэв ыджыд бурдöдчан вын.
Туялан объект: коми войтырлӧн вöр-ваöн сетöм бурдöдчанторъяс.
Туялан предмет: пакула.
Медым пӧртны олӧмӧ могъяс, вӧдитчим татшӧм методъясӧн да ӧшмӧсъясӧн:
- информантлысь интервью босьтöм;
- небӧгъясысь да ӧтуввезысь информация корсьӧм;
- пакула видлалöм;
- велöдчысьяскöд да велöдысьяскöд опрос нуöдöм.
Уджлöн структураö пырö: водзкыв; шöр юкöн; кывкöртöд, öшмöсъяс.
Уджнас позьö вöдитчыны коми кыв да литература, краеведение урокъяс вылын, чужан му кузя мероприятие дорӧ дасьтысигӧн.
Шöр юкöн.
Каникулъяс дырйи пöль-пöч дорын гöститiгöн менö юктöдiсны зэв чöскыд тшайöн. А бöрас висьталiсны, тайö пö пакулаа тшай. Меным лои зэв интереснö, мый тайö сэтшöмыс. (3 слайд)
Менсьым пöльöс шуöны Рубцов Михаил Геннадьевич, сiйö олö Черемуховка сиктын. Пöльлöн висьталöмысь ме тöдмалi, мый Пакула – вöр-ваöн чужтöм шемöсмöдана йöгсяма тшак, кодi быдмö кыдз пу вылын. (4 слайд)
Пöрысь йöзлы бура тöдса чагалöн бурдöдчан выныс. Важöн нин найö каччöмны, мый заваритöм тшай вежон чöж оз тшыксьы. Та вöсна сiйöн вöдитчисны кыдз антисептикöн. Но медъёна пакулаöн бурдöдiсны лытка да мус висьöм.
Чукöртны пакуласö позьö во чöжöн, но кокниджык сiйöс аддзыны водз тулысын да ар помын, кор пуяс кушöсь. Бурджык, мед тшакыс пу вылас быдмис морт вылнаын. Тадзи висьысь бöрйис сöмын сылы лöсялана ас пу да сы вылын быдмысь бурдöдчанторсö. Сiдзжö оз позь босьтны чагасö пöрöдöм пуысь. Сы вöсна мый пакулаыс босьтö кыдзлысь вынсö, заравасö, а пуыс кö абу ловъя, то и тшакыс кулö да воштö подув бурдöдчан свойствояс. Пакуласö вундöны либö лэчыд пуртöн, либö черöн. Чукöртöм тшаксö весалöны няйтысь, торйöдлöны неыджыд юкöнъяс вылö да косьтöны. Бурдöдчан выныс кольö кык во кежлö. Чага видзöны мешöкъясын, косiнын. Вазьöм тшак öдйö баксьö да тшыкö. (5 слайд)
Тшай юигöн, ме туялi, мый кöр серти чайыс курыдкодь, дуктöм.
Öтуввезын пасйöма, мый чага – тайö тшак, кодi быдмö пу вылын Трутовик скошенный сикасысь. Сiйö паразит, рöдман клеткаыс веськалö тшыкöдöм сюмöдö да сöвмö, босьтö став вынсö да дзоньвидзалунсö ас кöзяин-пуыслысь. Быдмö сыкöд öтлаын уна во. Ортсы серти быттьö йöг, вермö лоны диаметрын нелямын сантиметра да дас вит - кызтаын. Ортсысянь – сьöд рöма, пытшкыс – мугов. Вермö быдмыны куим килограммöдз. Сöмын öтчыдысь олöмас пакула сетö зэв уна рöдман клеткаяс, кодъясöс разöдö тöв.
Пакулаа тшай бура веськöдö горш, пöткöдö тшыглун, мудзлун, збоймöдö, кыпöдö аскылöм, уджалöмлун. (6 слайд) Медицинаын чага пырö составö уна сикас бурдöдчанторйö. Сыысь вöчöны отваръяс, настойяс, мазьяс, кремъяс, таблеткаяс, БАДъяс.
Школаын ме нуöдi велöдысьяс да ас классын велöдчысьяс костын опрос, кытысь тыдовтчис, мый менам öттшöтшъяяс пиысь сöмын 30 % тöдöны, мый сэтшöмыс пакула, но налöн бать-мамъясныс оз вöдитчыны тайö бурдöдчанторнас. Велöдысьяс, мöдарö, бура тöдöны тайö тшак йылысь, мукöдыс весиг чукöртöны да бурдöдчöны.
Кывкöртöд.
Пакула – кыдз пулöн аслыспöлöс тшак-паразит, кодi босьтö-кыскö сылысь эбöссö да став бурдöдчан вынсö. Татшöм ногöн некымын воöн ачыс лоö бурдöдчанторйöн. Öнiя том войтырлöн вунöдöма важ кокни видлöмтор, та вöсна висигöн найö вöдитчöны аптекакаысь босьтöм дона бурдöдчанторъясöн, а оз шыöдчыны вöр-ва дорö, кодi нэмъясöн вöлi мортлöн медводдза ёртöн да отсасьысьöн!
Öшмöсъяс.
http://rfos-oficial.narod.ru/9j17.htm
httpwww.pechora-portal.ruportalpechora_mushroomslistex.htmlportalpechora_mushroomslistpechora_mushrooms_list_inonotus_obliquus.htm
http://www.staroslav.ru/chaga-primenenie-protivipokazaniya-recepty-otzyvy.rastenie
Фото 1,2 - httpwww.pechora-portal.ruportalpechora_mushroomslistex.htmlportalpechora_mushroomslistpechora_mushrooms
