Михайлова Ирина Леонидовна

«Таза капыште - таза чон» («В здоровом теле - здоровый дух»). 3-шо класслан марий йылме да марий литератур дене интегрироватлыме шотан урок

Материал опубликован 31 March 2022

И.Л.Михайлова, Кукнур кыдалаш школын

туналтыш класслаштыже туныктышо.

Таза капыште – таза чон

(Марий йылме дене «Почеш мут нерген шинчымашым иктешлымаш»;

марий литератур дене «А.Фёдоров «Йоратем мый сылне телым»

Марий йылме да марий литератур дене интегрироватльыме шотан урок

3-шо класс

Цель: таза лияш, мом ышташ кулмо нерген мутланаш.

Задаче-влак:

1. Почеш мут-влак нерген тунемше-влакын шинчымашыштым иктешлаш;

2. Йоча-влакын сылнын, умылен да ойсем (интонаций) почеш чын лудмыштым, диалог дене мутланен моштымым вияндаш;

3. Икшыве-влакым шке тазалык верч тыршаш кумыландаш.

Туныктымо ресурс: компьютер, проектор, экран, печатлыме калыкмут-влак, «Таза ен» кластерлан карточко-влак, «Тазалык» шомак-влак, почеш мутан шомак-влак карточко-шамыч, «Физкультурник улына» мурсем

Урок эртарыме радам.

I. Организационный ужаш. Уроклан кумыландымаш.

Туныктышо. Поро кече, йоча-влак. Урок туналтыште ик сценкым ончаш темлем.

«Ший пуй» сценке.

Саню пукшым пуйжо дене пудыртынеже.

- Чогыт дене пере, - ойлат тудлан.- Пуетым пудыртет.

- Тек,- ыштале Саню.- Вара Элексе чучун гай ший пуй шочеш.

Мутер паша: чогыт – молоток

- Йоча-влак тыште могай почеш мут-влакым вашлийда?

II. Тунемме материалым ушештарымаш.

1. Арун возымаш паша.

1) Парнялан гимнастике.

2) Дене, гай почеш мут-влакым тетрадьыш возымаш.

3) Калыкмут-влак дене паша.

Туныктышо. Калыкмут-влакым лудын лекса.

Доскаште: Паша деч посна кечыжат кужу.

Пиалым кава гыч вучыман огыл.

Шошо пеледышыж дене мотор, шыже – тувырго саскаж дене.

Илышым илен эртараш пасу гоч вончымо гай огыл.

Туныктышо. Почеш мут-влакым возен налза.

(Тунемше-влак шке пашаштым слайд почеш тергат)

Туныктышо. Ик калыкмутым умылтарен кодыза да тетрадьыш возен налза.

2 . Йылме лывыртыме паша.

Йоча-влаклан мутан карточк-влак пуалтыт.

Туныктышо. Йоча-влак, пуымо мут да мут сочетаний дене предложенийым чонена. Ойсем (интонаций) шот дене предложений-влакын турло лиймышт нерген ида мондо. Тунемме ойлымаш ужаш-влакым возен кодена.

Мут-влак: ече, издер, яндар юж, кече, яндар вуд, велосипед, эмлызе, эм,

таза, тазалык.

(Тунемше-влак предложенийым чонат. Икмыняр йоча йукын лудеш, ойлымаш ужаш-влакым палемда)

III. Урокын темыжым мумаш.

Туныктышо. Йоча-влак, нине шомак-влак мо дене кылдалтыныт? (тазалык дене)

Туныктышо. Таче урокышто мо нерген кутыраш туналына? (тазалык нерген)

IV. У материалым тунеммаш.

1. Туналтыш мутланымаш. «Таза ен» кластер (кок тушка дене пашам ыштымаш)

Туныктышо. Могай еным таза ен манына?

Парт умбалне: Таза ен: (ок нойо, эре мала, сай аппетит, куштылгын мален колта да кынелеш, чипсым кочкаш йората, весела кумылан, чучкыдын кокыра, сай шарнымаш, ок черлане.

Тунемше-влак пуымо карточкыла гыч кулешанжым ойырен, пижыктат. Шке вашмутыштым доска деке лектын умылтарат).

2. В. Сапаев «Тазалык»

Туныктышо. Йоча-влак, таза лияш манын, мом ыштыман

Мутер паша: манын - чтобы … ; для того, чтобы

Кок йоча почеламутым лудеш.

- Эрдене кынелын, яндар южыш лектын,

Зарядкым ыштет мо эре?

- Эрдене кынелын, яндар южыш лектын,

Зарядкым ыштем мый эре.

- Мушкат мо кидетым, шургетым, шуетым,

Арун шовын дене йыген?

- Мый кажне эрдене мушкам шовын дене

Кидемым, шуемым, шургем.

- От мондо дыр щеткым, тыгак порошокым,

Пуетым арун эрыкташ?

- Ом мондо мый щеткым, тыгак порошокым,

Пуемым арун эрыкташ.

- Онетым норталын, ош солыкым налын,

Йыгет мо капетым эр-кас?

- Онемым норталын, ош солыкым налын,

Йыгем мый капемым эр-кас.

- Вурс гай пенгыдемын, кушкам Онар семын -

Гимнастика вийым пурта.

- Тазалык пеш шерге, тый тудым переге -

Таза ен тул-вуд вошт эрта.

- Йоча-влак, таза лияш манын, мом ыштыман?

Мутлан: Таза лияш манын, зарядкым ыштыман, кидым, шургым, шуйым мушман, эр-кас капым йыгыман,

Йоча-влак предложенийым чонат да тетрадьыш возат.

3. А. Фёдоровын «Йоратем мый сылне телым» почеламутшо почеш паша.

1). «А. Фёдоров» ребус.

Туныктышо. Вес почеламут гыч тыгак пале, таза лияш манын, мом ыштыман. Тиде почеламутын авторжым ребус гыч пален налыда.

(Тунемше-влак ребусым ыштат. Вашмутыштым слайд почеш тергат.)

, , ,

Я = Л

, , , , , ,

П=Д

2). Автор нерген мутланымаш.

Анатолий Фёдорович Фёдоров Морко районысо Кожлаер ялеш шочын. Школым тунем пытарымеке, а тиде 1943 ийыште лийын. Тиде жапыште Кугу Отечественный сар каен тудо тушман-влак ваштареш кучедалаш кая. Сар деч вара школышто пашам ышта Сотнур районын «Большевик» газетыштыже тырша. Марий туныктыш институтышто тунемеш, марий радиошто пашам ышта.

Марий литературышто йоча поэт семын палыме. Школышто тунеммыж годымак «Ме полекым колтена» первый почеламутшым, «Большевик» да «Марий коммуна газетлаште ужаш лийын. Умбакыжым нуно «Пиалан илыш» альманахыште да «Ончыко» журналлаште лектеден шогеныт. Икымше почеламут сборникше 1958 ийыште лектын. Тудо «Первый лум» маналтеш. Чылаже Анатолий Фёдоровын 6 книгаже лектын: «Первый лум», «Изи шудыр», «Икана кенежым», «Первый лум», «Октябрёнок улына», «Мыйын суретем». (Туныктышо ойлымыжым слайдыште коеш)

3) А. Фёдоровын «Йоратем мый сылне телым» почеламутшшым лудмаш.

а) туныктышын лудмыжо.

Туныктышо. Автор молан сылне телым йората?

б) почеламутым йоча-влакын шке семын лудмышт;

в) 4 корно дене лудмаш;

г) предложений дене лудмаш.

Туныктышо. Йоча-влак, таза лияш манын, мом ыштыман? (ече дене коштман)

Физкульминутко. «Шинчалан гимнастика»

4. Теле модыш-влак нерген почеламут-шамыч.

1) Б.Данилов «Мый ом луд» (Тунемше лудеш)

Толын теле,ош лум веле.

Кылмыш вуд.

Шыде теле толжо веле

Мый ом луд.

Теле кечым нимо дечын

Йоратем.

Издер дене шер теммешке

Мунчалтем.

Туныктышо. Йоча – влак, таза лияш манын, мом ыштыман? (издер дене мунчалтыман)

2) В.Сапаев «Мунчалте куанен» (Кок тунемше ойла)

Теле, теле, ший энерым

Молан тые кылмыктет?

Йуштылаш коштна ме ерыш,

Вудшым ынде тый шылтет.

- Йогын вудым, ший энерым

Иканаште куварлем.

Нал коньким, ит шого орын,

Кошт, мунчалте куанен!

Туныктышо. Мом ыштыман? (коньки дене мунчалтыман)

V. Тунеммым пенгыдемдымаш.

1. Учебникысе 229 пашам ыштымаш.

1) Пуымо пашам лончылымаш

2) Почеш мут-влакым шынден, лудмаш.

3) Йоча-влакын возен налмышт.

Туныктышо. Текст почеш могай иктешлымашым ышташ лиеш? (Теле йушто годым кайык-шамыч нерген мондыман огыл. Кайык устелым ыштыман, кажне кечын кочкышым оптыман, пукшыман)

Туныктышо. Уроклан келшыше могай иктешлымашым ыштена? Таза лияш манын…(чодыраш, пуртусыш чучкыдын лекман, яндар юж дене шулыман).

2. Почеш мут-влак дене паша (пар дене ыштымаш)

Туныктышо. Йоча-влак могай почеш мут-влакым палена?

(Гыч, гоч, гай, деке, дене, нерген).

1) Почеш мутан шомак-влакым кучылтын, предложенийым чонымаш.

2) Тунемше-влакын лудмышт.

Карточко-влак: 1. Энер гоч, пашма дене .

2. Школ гыч, корно гоч.

3. Порт гыч, клуб деке.

4. Ачам гай, механизатор нерген.

5. Пушенге деке, тумо гай.

VI. Тунеммым иктешлен кодымаш.

Туныктышо. Таза капыште, таза чон калыкмутым кузе умыледа?

Туныктышо. Таза лияш манын, мом ыштыман?

Туныктышо. Айдеме изинек физкультур да спорт дене кылым куча гын, пенгыде кап-кылан да таза лиеш. Тудо грипп, кокыртыш да моло чер дене ок черлане. Тыгодымак тудо поро да ушан лиеш. Нигунам уда пашам ок ыште. Таза ен пашам пагала, весела да илышлан куаныше.

«Физкультурник улына» муро

Туныктышо. Урокнам «Физкультурник улына» муро дене мучашлена.

(Мутшо Б.Даниловын. Семже Е.Волковын, И.Молотов келыштарен)

1.Изи мечым чумена, тышке-туш куржталына.

Куржталына, куржталына, тышке-туш куржталына (2 гана)

2.Пенгыдын шога Эчан, капканам чот орола.

Орола, орола, капканам чот орола. (2 гана)

3.Вес командыште Акнаш шогал ок шукто капкаш.

Ок шукто, ок шукто, шогал ок шукто капкаш. (2 гана)

4.Мече почеш мече-влак капкаш пикшла чонештат.

Чонештат, чонештат, капкаш пикшла чонештат. ( 2 гана)

5.Физкультурник улына, ик еш гай командына.

Ик еш гай, ик еш гай пенгыдемын кушкына. (2 гана)

Туныктышо. Йоча-влак, тиде мурышто могай йоратыме модышда вашлиялтеш? (футбол)

Туныктышо. Эше могай модышым паледа?

Туныктышо. Таза лияш манын, мом ыштыман? (турло спортивный модыш дене модман)

VII. Йоча-влакын урокысо пашаштым аклен кодымаш.

Туныктышо. Тунемше-влак шке шонымашдам луктын каласыза.

Мый урокышто . . . пален нальым.

. . . оҥай ыле.

Ынде мый . . . моштем.

Илышыште . . . кÿлеш лиеш.

VIII. Монгысо паша.

1.Фёдоровын «Йоратем мый сылне телым» почеламутшым наизусть тунемаш.

2. Ныл коррнан почеламутым шонен возаш.

. . . теле,

. . . веле.

. . . йочала,

. . . лум ора

Туныктышо. Почеламутыштыда почеш мутан сочетаний-влакым кучылтса.

Библиографический списке

1. А.А.Васинкин, Л.А.Абукаева. Писатели Марий Эл: библиографический справочник / Сост. А. Васинкин, В. Абукаев и др. - Йошкар-Ола: Марийское книжное издательство, 2008.

2. А. А. Васинкин, В. А. Абукаев - Эмгак, Л. А. Абукаева, Ю. И. Соловьев. Писатели Марий Эл.-Йошкар - Ола, 1993.

3. С.Д.Дмитриев. Лудшаш книга. 3-шо класс. – Йошкар-Ола: Марий книга савыктыш, 2006.

4. С.Д.Дмитриев, П.Е.Емельянов, Е.Я.Рыбакова. Марий йылме. 3-шо класс / С.Д.Дмитриев, П.Е.Емельянов, Е.Я.Рыбакова. – Йошкар-Ола: Марий книга савыктыш, 2008.

5. А.Е.Китиков. Калыкмут. – Йошкар-Ола: Марийское книжное издательство, 1981.

6. http://edu.mari.ru/mouo-morki/sh6/default.aspx