Урок в 7 классе «Край мой родной, Башкортостан»

Башҡортостан тыуған төйәгем.

Маҡсат: Башҡорт халҡының милли музыка ҡоралдары менән танышыу. Телмәр үҫтереү, һүҙ байлығын арттырыу. Балаларҙа башҡорт халыҡ музыка ҡоралдарына, башҡорт теленә ҡарата һөйөү, һоҡланыу, ғорурланыу тойғолары уятыу, милли рух тәрбиәләү.

Ойоштороу мәле:

1-се көн дүшәмбе,

Һаумы дуҫым, иҫәнме

2—се көн шишәмбе

Көндөң дуҫым иң шәбе

3-сө көн шаршамбы

Дуҫым, тырышаһыңмы

4-көн кесаҙна

Зарланма һин көс аҙға

5-се көн ул йома

Йома көн изге була

6-сы көн ул шәмбе

Арыманыңмы әле

7-се көн – йәкшәмбе

Ял ит дуҫым һин йәме.

Йылдың ниндәй миҙгеле? Һауа торошо нисек. Бөгөн тышта көн ниндәй. Бөгөн аҙнаның ниндәй көнө? Эйе йома. Изге йомала асы дәресебеҙҙе башлап ебәрәйек.

Мин һеҙгә йомаҡтар әйтәм шуға яуап бирегеҙ.

(Слайд 1,2)

Ауыҙы бар, теле юҡ, имеет рот,но нет языка,

Тауышы бар, һүҙе юҡ. Звук есть, нет слов.

Был ниндәй музыка инструменты?

Ирендәргә терәйһеңдә

Сиртеп көйҙәр эҙләйһең

Шулай итеп, беҙ бөгөн нимә тураһында һөйләшәбеҙ. (Ҡурай, ҡумыҙ) Эйе, бөгөнгө дәрестә башҡорт халҡының милли музыка ҡоралдары тураһында һөйләшәбеҙ.

Башҡорт халҡының ҡурай, ҡумыҙ музыка ҡоралдарынан тыш тағы ла ниндәйҙәрен беләһегеҙ.

Ошо хаҡта күберәк белер өсөн, мин һеҙҙе “ Башҡорт халҡының музыка ҡоралдары “ тип аталған музей мөйөшөнә сәйәхәткә саҡырам.

Унда һеҙ музыка ҡоралдары төрҙәре һәм уларҙы оҫта уйнайсылар хаҡында күп нәмәләр белерһегеҙ.

1- се туҡталыш. “Тарих нимә һөйләй”. (слайд 3 )

Таныш булмаған һүҙҙәрҙе һүҙлек дәфтәренә яҙып ҡуяйыҡ.

Ә хәҙер 2-се туҡталыш “Тылсымлы ҡурай илендә”

Бында һеҙ ҡурай менән яҡындан танышырһығыҙ. Хәҙер ҡурай шиғырын 1-се рәт менән 2-се рәт ролләп уҡый.

Слайд 3 бала уҡый күмәкләп тәржемә итәләр.

Ҡурай тураһында тағы нимәләр беләһегеҙ? Ҡайҙа күргәнегеҙ бар? Эйе, Башҡортостан гербында һәм флагында ҡурай һүрәте бар. Гербта ҡурайҙың ете тажы нимә аңлата?

Эйе, ҡурайҙың ете тажы ете ырыуҙы, ә ҡурай татыулыҡты, берҙәмлекте белдерә. Легендар геройыбыҙ Салауаттың һыны батырлыҡ өлгөһө булып тора.

- Уҡыусылар, ҡурай моң таратыусы ҡорал. Баймаҡ районының Икенсе Төркмән ауылында 6урай7а һәйкәл 6уйыл7ан. Авторы - тарихсы Миҙхәт Байрамғолов.

Ҡурайсыларҙы беләһегеҙме? Бына бер нисә ҡурайсының фотоһүрәте.

Беҙҙең киләһе туҡталыш Думбыра сыңы. (Звон домбры) Слайд 3

Думбыра тураһында ним1 беләһегеҙ?

Эйе, беҙ уның мен1н беренсе туҡталышта танышып үттек. (бер бала уҡый,тәржемә итергә)

Думбыра

Думбыра сиртеп, сәсәндәр

Әйтер булған ҡобайыр.

Яуызлыҡты фашлағандар,

Яҡшыға сығарып йыр.

Ә хәҙер әйҙәгеҙ физминутка эшләп алайыҡ.

Ҡумыҙымды сиртәйем,

Думбырамды сиртәйем.

Ҡурайымды тартайым да

Тыпырлатып бейейем.

3-с2 ту6талыш «:умы8 мо5онда- хал6ым тарихы»
(«В мелодии 6убыза – история моего народа»)

– Беҙ һеҙҙең менән “Ҡумыҙ моңонда - халҡым тарихы”

туҡталышында. Ү8е бәләкәс кенә булһа ла, мо5о б2т1

илг1 тарал7ан музыка 6оралы ул.

Ҡумыҙҙың кеше һаулығына йоғонтоһо ҙур. Был ха6та т9б1нд1ге к9неге98е эшл1г1с, белер3еге8. 89-сы битте астыҡ, 114- се күнегеү.

Һөйләмдәрҙ1ге 39881р81 тейешле хәрефтәр8е 6уйып һәм теркәүестәр өҫтәп күсереп яҙығы8.

Слайд 0)

Ҡ...мыҙ...а у...нау – тештәр өс...н яҡшы гинастика, (...) ул тештәрҙе нығыта, (...) тын юлдарын ки...әйтә. (...) физик (...) психологик торошҡа тәьҫир итә: барма...тар...а нервылар әүҙемл…шә (...) һа...лыҡ өсөн файҙалы.

Белешм1 2с2н теркәүестәр: һәм, шуға ла, йәнә, һәм, шулай уҡ.

Ә хәҙер эштәребеҙҙе алмаштырабыҙ ҙа тикшерәбеҙ.

Кемдең хатаһы юҡ? Кемдең1 хата.. Ҡалғандарҙыҡын һуңғарак тикшерермен.

Ҡуйған һүҙҙәр һәм, шуға ла, йәнә, һәм, шулай уҡ ниндәй һүҙ төркөмөнә ҡарай.( ярҙамлыҡ һүҙҙәр,- вспомогат слова). Теркәүес һөйләмдә нимә өсөн кәрәк.(бер-береһенә бәйләй) Ниндәй теркәүестәр була.(теҙеү-сочинит, эйәртеү -подчинит). Һеҙ теркәүестәрҙең һөйләмдәге ролен нимәгә оҡшатаһығыҙ.

(велосипед машина тәгәрмәсенә, сана табандарына).

Уҡыусылар Башҡорт халыҡ музыка ҡоралдары музей-мөйөшөнә сәйәхәтебеҙ тамам.

Беҙ унда ниндәй музыка ҡоралдары менән таныштыҡ. Шул һорауҙарға яуап бирер өсөн үҙебеҙҙең белемебеҙҙе тикшерәйек.

Кемдең хатаһы юҡ. Кемдең ! хата.

Оценка ҡуйырға.

Балалар, бөгөнгө дәрес оҡшанымы? Оҡшаһа йылмайған смайликты күрһәтегеҙ.

Өй эше алдығыҙҙа текст.Күсереп яҙаһығыҙ һәм тәржемә итергә.

Текст.

 Ҡумы8 – бик борон7о һ1м б2т1 Ер шарына тарал7ан музыка ҡоралдарының береһе. Уны Европала, Алыҫ Көнсығышта, Көньяҡ Америкала һәм Африкала, Волга буйы һәм бик күп төрки халыҡтарында – бөтәһе 97 милл1тт1 осратырға мөмкин. Сыуаштар 6умы88ы – ҡапас, үзб1кт1р – чан-кобуз, украиндар – дрымба, итальяндар – иренле арфа, япондар мукури тип йөрөт1. Р1с1йҙ1 был инструмент элек-элект1н варган исеме мен1н билд1ле. Е8, ба6ыр, 6орос 6умы88ар8ы кешеләр металл таба башла7ас эшл1г1нд1р. - Башҡорттар араһында ҡумыҙҙы саған ағасынан, ҡаҙ һөйәгенән һәм уның ҡауырһынынан эшләп уйнағандары билдәле.