Конспект урока по коми литературе для 7 класса на тему «Диспут: Придерживаются ли современные охотники «неписаных законов?»

МОУ Шэръягская основная общеобразовательная школа.

 

 

Коми литератураысь 7 –ӧд класслы урок конспект.

(Сёрни сям сӧвмӧдан урок).

Уроклӧн тема:

ДИСПУТ (ВЕНЗЬӦМ): «Кутчысьӧны – ӧ ӧнiя коми вӧралысьяс «гижтӧм законъясӧ?».

(Василий Васильевич Юхнинлӧн «Биа нюр» висьт кузя кывкӧртӧд).

 

 

Урок конспектсӧ дасьтiс:

Напалкова Галина Николаевна,

коми кыв да литература велӧдысь.

 

МОУ Шӧръягса ӧкмыс класса школа.

 

 

 

 

Урок нуӧдан кадпас:

Ӧшым тӧлысь лун.

Школа: МОУ Шерьягская ООШ.

Класс: 7.

Тема: Диспут ( вензьӧм ) : « Кутчысьӧны- ӧ ӧнiя коми вӧралысьяс « гижтӧм законъясӧ» ?

Могъяс:

- Гӧгӧрвоӧдны диспут понятиесӧ.

- Кужны йитны текст тӧдӧмлунъяссӧ олӧмыскӧд.

 - Сӧвмӧдны сёрнитан сям.

- Тӧдны литература теория.

- Воспитайтны чужан му коланлун да сэнi быдмысь- олысьясӧс пыдди пуктӧм да быд лёкысь видзӧм.

 

Оборудование:

Дӧска, мел.

Висьт кузя челядьлӧн серпасъяс.

Диспут (вензьӧм) кежлӧ дасьтысян юалӧмъяс.

Сизимӧд класслы велӧдчан небӧг.

Таблица.

Вензьӧм правилояс.

 

Урок сикас: Диспут- Вензьӧм.

Урокын методъяс:

Мытшӧда- туялана,

Асшӧра уджалан метод.

 

Урокын приёмъяс:

 

фронтальнӧй юасьӧм,

ёрта- ёрткостса сёрни.

 

 

Уроклӧн план:

1. Котыртан здук (оргмомент ) : 1 мин.

2.Выльторйӧн тӧдмӧдӧм водзын велӧдчысьясӧс ловнас- вежӧрнас (психологическӧя ) дасьтӧм :

4 мин.

3.Велӧдӧм материал мӧдпӧвъёвтӧм : 5 мин.

4. Текст вылын уджалӧм : 20 мин.

5. Висьт понятие тӧд вылӧ уськӧдӧм: 3 мин.

6.Висьтлӧн аслыспӧлӧслунӧн тӧдмасьӧм: 3 мин.

7. Рефлексия : 5 мин.

8. Гортса удж сетӧм : 2 мин.

9. Ӧценкаяс юӧртӧм да гӧгӧрвоӧдӧм : 2 мин.

 

 

Уроклӧн мунӧм:

 

Дӧскаын гижӧдъяс:

 

Ӧшым тӧлысь лун.

 

ДИСПУТ- ВЕНЗЬӦМ: «Кутчысьӧны-ӧ ӧнiя коми вӧралысьяс «гижтӧм законъясӧ» ?

 

( Василий Васильевич Юхнинлӧн «Биа нюр» висьт кузя.)

 

Портрет

В. В.Юхнинлӧн

 

Челядьлӧн серпасъяс. Челядьлӧн серпасъяс.

 

 

«Диспут» понятие гӧгӧрвоӧдан

плакат.

Вензьӧм правилӧяс.

Вӧралысьяслӧн

«гижтӧм законъяс»:

 

- Оз позь босьтны йӧз капканысь кыйдӧс.

- Вӧр керкаысь мый босьтiн, водзӧс бӧр пукты.

- Пестысь важ бипур местаас.

 - Оз позь кыйсьыны тулысын.

- Эн горшась.

- Лэч туйтӧ лӧсьӧдiгад видзӧд, медым сiйӧ эз вомӧнав мӧд лэч туй.

 

Челядьлӧн серпасъяс Челядьлӧн серпасъяс

 

                                   Ӧнiя вӧралысьяс                                         

оз кутчысьны

«гижтӧм законъясӧ»: -

Ӧнiя вӧралысьяс

кутчысьӧны

«гижтӧм законъясӧ»: +

 

 

 

1. Котыртан здук (оргмомент):

- Видза оланныд, ёртъяс! Пуксьӧй. Ставныд- ӧ дасьӧсь талунъя урок кежлӧ? -Дасьтам став коланаторсӧ да лӧсьӧдчам сюся уджавны урок вылын.

 

2. Выльторйӧн тӧдмӧдӧм водзын велӧдчысьясӧс ловнас- вежӧрнас (психологическӧя) дасьтӧм:

 

-Воддза урок вылас тiянлы вӧлi сетома ДИСПУТ (ВЕНЗЬӦМ) кежлӧ дасьтысян юалӧмъяс, а сiдз жӧ быдӧнлы торъя удж: ӧтияслы вӧлi колӧ корсьны примеръяс, кор ӧнiя вӧралысьясыс кутчысьӧны «гижтӧм законъясӧ», а мӧдъяслы колӧ вӧлi корсьны

сэтшӧм примеръяс, кор ӧнiя вӧралысьясыс оз кутчысьны «гижтӧм законъясӧ». Кодлӧн, мый артмис ми тiянкӧд видзӧдлам бӧртиджык, кор кутам ӧтлаӧдны тiянлысь уджнытӧ. А ӧнi видзӧдламӧй, мый жӧ сэтшӧм ДИСПУТЫС.

(Плакт ӧшӧдӧм да гӧгӧрвоӧдӧм).

 

- Диспут- тайӧ вензьӧм, кӧнi быть колӧ лоны АРГУМЕНТЛЫ либӧ ПОМКАЛЫ (тайӧ мый йылысь кутам вензьыны), ЛОГИКАЛЫ либӧ ВЕСЬКЫД МӦВПЛЫ (ясыд да стӧч сёрниӧн висьтавны, мый кутан дорйыны) да ДОКАЗАТЕЛЬСТВОЛЫ либӧ ЭСКӦДӦМЛЫ (мыйла, мый могысьӧн, колӧ дорйыны тайӧ мӧвпсӧ).

Медшӧрыс вензьӧм (диспут) вылын тайӧ: тiянлы позьӧ сёрнитны, мӧвпавны, вензьыны веськыда, ясыда, гӧгӧрвоана. Оз позь чӧв овны, горзыны, шенасьны киясӧн, ворсны

чужӧмӧн.

Гӧгӧрвоана- ӧ тiянлы диспут (вензьӧм) понятиеыс?

 

- Зэв бур! А ӧнi тӧдмасям вензьӧм правилоясӧн. Тiянлы быдӧнлы разӧдӧма тайӧ правилоясыс. Вайӧ видзӧдламӧй ӧтвылысь на вылӧ.

 

(Быдӧнлы торйӧн сетны правилояссӧ).

 

 

- Вензьӧм правилӧяс:

1. Мӧвпышт, мый йылысь кутан вензьыны.

2. Вензьы веськыда, пӧръясьтӧг.

3. Вензьыны заводиттӧдз ясыда да стӧча висьтав, мый кутан дорйыны.

4.Тӧд вылад кут, мый эскӧдӧмӧн да веськыда висьталӧмӧн лоӧны быдӧнлы гӧгӧрвоана збыльторъяс.

Эскӧдiгад да соссигад, сёрнит ясыда, гӧгӧрвоана.

Сёрнит ас кывъясӧн.

Индiсны кӧ тэнад тырмытӧмтор вылӧ (висьталӧм вылӧ), эн пов ёртыдлысь признайтны правлунсӧ.

(Вензьӧм) сёрнитӧмтор помалiгӧн вӧч кывкӧртӧд да ӧтвывт висьталӧмтӧ.

 

- Ставыс- ӧ тiянлы гӧгӧрвоана?

 

3. Велӧдӧм материал мӧдпӧвъёвтӧм:

 

- А ӧнi уськӧдам тӧд вылӧ, мый тi тӧдмалiныд «Биа нюр» висьтысь. Кодi гижис тайӧ висьтсӧ?

(В. В. Юхнин.)

- Кодъяс шӧр геройясыс тайӧ висьтас?

(Матвей дед, Сеня Майбыров , Митя Кушманов).

- Кутшӧм налӧн характеръясыс - этшыс?

(Найӧ дзик разнӧйӧсь, нинӧм ӧткодьыс налӧн абу.)

- Мыйла татшӧм разнӧй детинкаясыс и дружитӧны?

(Радейтӧны вӧр- ва.)

- Кытчӧ и мыйла мунӧны детинкаяс?

(Войколӧн кыйсьыны.)

- Мыйӧн озыр вӧрыс?

(Зверь- пӧтканас, мичлуннас.)

- Кужысь кыйсьысьяс детинаясыс либӧ абу?

(Тулан кыйны- вывтi сьӧкыд удж, а челядь кыйӧны сiйӧс.)

- Мый тӧдчӧдӧ тайӧн авторыс?

(Сеня ставсӧ вӧчӧ дедыс моз.)

- А дедыслысь нимсӧ он помнитӧй?

(Матвей дед.)

 

4. Текст вылын уджалӧм (диспут нуӧдӧм):

 

- А ӧнi заводитам вензьыны. Дасьӧсь?

- Кутшӧм вӧралан «гижтӧм законъяс» эмӧсь?

(Челядьлысь висьталӧмъяссӧ гижам дӧска вылӧ.)

Оз позь босьтны йӧз капканысь кыйдӧссӧ, а колӧ сiйӧс ӧшӧдны весиг, медым эз травитны мукӧд зверъяс.

Вӧр керкакаӧ кӧ локтiн да мыйкӧ сэтысь босьтiн, водзӧссӧ бӧр пукты.

Пестысьны колӧ важ бипур местаас.

- Мыйла?

(Видзӧны вӧр- ва, быдлатi оз гадитны.)

- А ещӧ кутшӧм «гижтӧм законъяс» тi тӧданныд?

- «Ювеналий Иванович» висьтын Ювеналий Иванович висьталӧ, мый миян дедъяс некор эз кыйсьывлыны тулыснас, кор ӧти лов чужтӧ некымынӧс.

Мӧд делӧ арнас. Тайӧ миян нёльӧд «гижтӧм закон».

- А ӧти менам тӧдса, зэв нин пӧрысь вӧралысь, Михаил Петрович, казьтывлӧ вӧлi, мый дзик нин тшыг воад вӧлӧм корсьысьӧны дзодзӧг позъяссьыд колькъяссӧ (а сэки дзодзӧгыс вӧлӧма зэв уна), но позъяс кӧ вӧлӧма вит кольк, кыксӧ босьтлiсны, а куимсӧ кольлiсны.

- Мый йылысь тайӧ висьталӧ?

(Оз ков горшасьны, медым звер- пӧткаыслӧн лыдыс эз чин.)

- Тайӧ витӧд «гижтӧм закон».

- А ӧнiя вӧралысьясыс кыдзи кутчысьӧны татшӧм «гижтӧм законъясас»?

(Челядь петӧны дӧска дорӧ да гижалӧны ассьыныс примеръяссӧ. Ӧтияс «+» улас, а мӧдъяс- «-« улас. Быдӧн эскӧдӧ ассьыс примерсӧ.)

- Зэв бур! Гортаныд ёна дасьтысьӧмныд. Аттьӧ тiянлы! Збыль вылӧ, оз позь, медым ӧти лэч туй вомӧналiс мӧд лэч туй, и быд лэч туй костын колӧ, медым волi 200 метра кост. Тайӧ миян квайтӧд «гижтӧм закон». Дерт, позьӧ вайӧдны уна мукӧд татшӧм закон, но ми тiянкӧд гижим медся тӧдчанаяссӧ.

Ӧнi мукӧд кыйсьысьыс лэч туйяснысӧ ӧта- мӧд вылас тэчӧны, кыйдӧстӧ лэчсьыд босьтасны и. А тi татшӧмторйыскӧд паныдасьлынныд? (…)

- А кыдзи эськӧ тi вӧчинныд? (…)

- А чери кыйиганыд кутшӧм законъясӧ тi кутчысянныд? Кутшӧм законъяс пыдди пуктанныд?

(Медводза кыйӧм черисӧ бӧр лэдзӧны ваас,лишнӧй чери оз кыйны, оз горшасьны.)

- Кыдзи Сеня ассьсӧ кутӧ вӧралiгӧн?

(Дедыс моз. Дедыс быттьӧ век сылы отсалӧ.)

- А мыйӧдз эськӧ вермис вайӧдны зонкаыслӧн истогыс вунӧдӧмыс?

(Найӧ вермисны дзикӧдз кынмавны да весиг кувны.)

- Тайӧ висьтас эм зэв важся вӧралӧм йылысь казьтылӧм, уськӧдӧй тайӧс тӧд выланыд.

(62 л. б. 2 абзац улiсяньыс, 63 л.б.

Биа из банька горсъяс, банькаыс односкатнӧй, ичӧт ӧдзӧса, пач пыдди- изйысь тэчӧм гор.

Вӧр керкаӧ пыригӧн колӧ таркӧдчыштны да кутчысьны «гижтӧм законъясӧ».)

- А кыдзи Митяыс тайӧ ставсӧ воспринимайтӧ ?

(Иронизируйтӧ, оз эскы.)

- Эмӧсь- ӧ Сеня да Митя кодь зонпосни талунъя олӧмын?

- Вайӧдӧй примеръяс тӧданыд кӧ татшӧмтор йылысь.

- «Парма гор» газетын вӧлi йӧзӧдӧма ӧти Вочса детинка йылысь зэв ыджыд статья. Школаас мунтӧдз быд асыв зонкаыс видлалӧ лэчьяссӧ. Бать- мамыс юисны, челядьыс олiсны ас кежаныс. И медым кыдзикӧ асьнысӧ чой- вокыскӧд вердны- пасьтӧдны, быд асыв зонкаыс вӧлi кыйсьӧ. А сылы вӧлi сӧмын 15 арӧс. Тайӧ мый йылысь висьталӧ? (…)

 

5.Висьт понятие тӧд вылӧ уськӧдӧм:

 

- «Биа нюр»- тайӧ ВИСЬТ . А кыдзи тi гӧгоӧвоанныд висьт понятиесӧ?

- ВИСЬТӦН шусьӧ прозаӧн гижӧм неыджыд художествоа произведение, кӧнi петкӧдлӧма олӧмын кутшӧмкӧ вӧвлӧмтор либӧ талунъя олӧмысь сiйӧ либӧ мӧд лоӧмтор.

Висьтын пырджык сёрниыс мунӧ ӧти сюжет да некымын либӧ весиг ӧти герой йылысь. И, кӧть мукӧд висьтас и петкӧдлӧма уна персонажӧс, сэтысь век нин позьӧ казявны медшӧр геройсӧ, мукӧдыс жӧ лоӧны эпизодическӧйясӧн, позьӧ шуны, пырмунiгмоз петкӧдлӧмторъясӧн, но найӧ отсалӧны бурджыка гӧгӧрвоны шӧр геройсӧ.

 

6. Висьтлӧн аслыспӧлӧслунӧн тӧдмасьӧм:

 

- Танi зэв уна ёрт- ёрта сёрни. Мыйла? Кыдзи тi чайтанныд?

(Кык друг мунӧны да сёрнитӧны.)

- Зэв мича вӧр- ваыс танi петкӧдлӧма. «Югыд вӧр» главаысь вайӧдӧй примеръяс.

(54 л. б. – 1 абзац, 55 л. б. – 1-2 л. б.

Но ыбъяс кузя мунiгкостi тайӧ кыаыс паськалiс…

Кышӧдчисны кыдзьяс…

Веж паськӧмсӧ дзикӧдз пӧрччӧм сiйӧ жӧ кыдзьяс…)

- Зэв бур! А кутшӧм тайна тӧдмалiсны детинкаяс? И повзис-ӧ Сеня?

(Найӧ тӧдмалiсны Биа нюрлысь гусяторсӧ. Сеня первойсӧ шӧйӧвошыштлiс, но медӧорын уськӧдiс тӧд вылас ставсӧ, мыӧо велӧдлiс сiйӧс дедыс.)

 

7. Рефлексия:

 

- Зэв бур! Но мый, вӧчам кывкӧртӧдъяс миян урок кузя.

- Кыдзи тi чайтанныд, артмис-ӧ миян вензьӧмным?

- Кутчысьӧны-ӧ талунъя вӧралысьяс «гижтӧм законъясӧ»?

- Мыйӧн сьӧлӧм выланыд воис «Биа нюр» висьтыс?

 

- А тi талунъя урок бӧрын кыдзи кутанныд кыйсьыны вӧр-ваас? Кутанныд-ӧ кутчысьны кутшӧмкӧ «гижтӧм да гижӧм законъясӧ»?

 

8. Гортса удж сетӧм:

 

 

- Гортса уджныд тiян татшӧм сяма и лоӧ. Кор тi мунанныд кытчӧкӧ кыйсьыны, уськӧдӧй тӧд выланыд тайӧ миянлысь уроксӧ да вӧчӧй ставсӧ, кыдзи тшӧктӧны вӧрса «гижтӧм да гижӧм законъясыс». Некор эн торкалӧй тайӧ законъяссӧ да велӧдӧй и мукӧдсӧ пыдди пуктыны став тайӧ законсӧ.

 

 

9. Ӧценкаяс юӧртӧм да гӧгӧрвоӧдӧм:

 

- Аттьӧ урок вылын бура уджалӧмысь! Талун ставныд бура дасьтысьӧмныд!

- Став бурсӧ тiянлы! Адзысьлытӧдз!

 

 

 

 

 

Урок-конспект дорӧ вӧдитчан литература:

 

Грабежова, В. М., Пунегов, В. А., Коми литература: 7-ӧд класслы велӧдчан да лыддьысян небӧг. Выльмӧдӧм, бурмӧдӧм петас.-Сыктывкар: Коми небӧг лэдзанiн, 2002. 49-80 л. б.

Махмутов, М. И., Современный урок: Вопросы теории. М. : Педагогика, 1981, 191 с.

Меньшикова, Е. А., Школаын коми орфография да пунктуация велӧдӧм кузя методическӧй индӧдъяс. Сыктывкар: Коми кн. изд-во, 1976. 63 л.б.

Онищук, В. А., Урок в современной школе: Пособие для учителя. 2-е изд., перераб. М.: Просвещение, 1989. 79-90 л.б.

Коми литература видлалӧм да донъялӧм: Хрестоматия 9-11 классъяслы \ Лосьӧдiс Е., В., Остапова.- Сыктывкар: Коми небӧг лэдзанiн, 2005.-224 л.б.

Коми кыв да литература велӧдысьлы: Методическӧй рекомендацияяс \ Лосьӧдiс А. И., Таскаев. Сыктывкар, 1982. 3-76 л.б.

Коми кыв да литература велӧдӧм йылысь. Сыктывкар, 1975. 200 л.б.

Школаын коми кыв да литература велӧдысьлы. Сыктывкар, 1979. 57 л.б.

Коми кыв да литература велӧдысьлы \ Лӧсьӧдiс А. И., Пархачёв. Сыктывкар, 1989.110 л.б

Коми кыв да литература велӧдысьлы: Велӧданног йылысь статьяяс \ сост. В. М., Грабежова, И. В., Макарова; Коми республиканский институт развития образования и переподготовки кадров.- Сыктывкар, 2006.- 84 с.

 

Латышева, В. А., Коми литература историяысь.- Сыктывкар, 1995.

Коми висьт школаын.- Сыктывкар, 1992.

Коми литература (5-11 классъяс): Коми кыв (7 класс. Факультатив): Программаяс. Сыктывкар. 1994.

Методика преподавания литературы : Учеб. для пед. вузов \ Под ред. О. Ю., Богдановой, В. Г., Маранцмана. М., 1994. ч. 2.

Государственные образовательные стандарты начального общего, основного общего, среднего общего образования в Республике Коми: Национально-региональный компонент. Сыктывкар, 2002.

Никольский, В. А. Методика преподавания литературы в средней школе. М., 1971.