Самоучитель балкарского языка. Урок 15

Урок 15

Давай переведем текст.

Къарачай-малкъар кийизледе кёп орнамент табаргъа боллукъбуз. (находим, тапханды- родила). Алада биз жашагъан жерлени суратын керюрге боласа. Ай, кюн, кёк барды. Ортада дунияны тереги турады. Терекни орнаменти бизни халкъгъа терекге табыннгандан(от поклонения) башланнганды. Раубазы(название дерева) терек халкъыбызда белгилиди. Гюл, юччапыракъ да терек бла байламлы орнаментледиле.

Кочхар (баран) мюйюз(рог) байлыкъны белгисиди. Гунн халкълада ол къурман этерге (порезать на жетрвоприношение) бек багъалы (дорогой) жаныуар эди. Бу орнамент ол заманладан келе болур деп оюм этеме. Жугъутур (горный козел) ол азатлыкъны (свабода), ёхтемликни (гордость), жигитликни белгисиди.

Тюрк халкълада жилян (змея) акъылманлыкъны (мудрость) эм узакъ ёмюрлюкню белгисиди. Ол юйню зарандан (вред) сакълагъанды.

S – орнамент кёп тюбеген (встречающийся) орнаментди. Ол ахыр болмазлыкъны белгилейди (бесконечность). Юч мюйюш (угол) орнамент аналыкъ бла байламлыды. Ромбгъа уа «кёз» дейдиле. Юйню къорууларгъа, сакъларгъа кийизледе кёп ромбла этгендиле.

Жюрек башха орнаментледен къуралады(образуется, придумывается). Тёгерек кюнню жюрюую бла байламлыды. Таулулада сабий жыгъылса зарандан къорууларгъа аны тегерегинде темир зат бла теререк ызлагъандыла . Мал тутхан халкълада ай накъыш да кёп тюбейди.

Жюрек, юч мюйюш, юч чапыракъ, тегерек, терек, къочхар мюйюз, жугъутур, жилян, кюн , ай, кёк тюбейдиле кийизледе.

Притяжательное склонение Местный падеж

КИМ+ДЕ? – КИМ+ИМ+ДЕ?(1 л. Ед.ч.)

НЕ+ДЕ? – НЕ+М+ДЕ (1 л. Ед.ч.)

КИМ+ДЕ? – КИМ+ИНГ+Е?(2 л. Ед.ч.)

НЕ+ДЕ? – НЕ+НГ+И (2 л. Ед.ч.)

КИМ+ДЕ? – КИМ+И+НДЕ?(3 л. Ед.ч.)

НЕ+ДЕ? – НЕ+СИ+НДЕ (3 л. Ед.ч.)

КИМ+ЛЕ+ДЕ? – КИМ+ЛЕ+РИБИЗ+ДЕ?(1 л. Мн.ч.)

НЕ+ЛЕ+ДЕ? – НЕ+ЛЕ+РИБИЗ+ДЕ (1 л. Мн.ч.)

КИМ+ЛЕ+ДЕ? – КИМ+ЛЕ+РИГИЗ+ДЕ?(2 л. Мн.ч.)

НЕ+ЛЕ+ДЕ? – НЕ+ЛЕ+РИГИЗ+ДЕ? (2 л. Мн.ч.)

КИМ+ЛЕ+ДЕ? – КИМ+ЛЕ+РИ+НДЕ ?(3 л. Мн.ч.)

НЕ+ЛЕ+ДЕ? – НЕ+ЛЕ+РИ+Н ДЕ? (3 л. Мн.ч.)

Подчеркнем верный вариант:

Мен къонакъгъа/къонакъда тенглериме баргъанма.

Шахарларын/ шахарларында бек жаратдым .

Беглили майданларында / майданларын айландым. (майдан - площадь)

Тенгим кафелеринде / кафелерини ашатды.

Дагъыда тенгим театрларын / театрларында кёргюзтдю.

Оюн жыр - Шуточная песня

- Барсам, аллай жашха барлыкъма,
Бармасам да, юйде къаллыкъма,
Юч этажлы юйю болгъан,
Тюбюнде да "Джипи" болгъан -
Барсам, аллай жашха барлыкъма.

- Алсам аллай къызны аллыкъма,
Алмасам да, ма былай къаллыкъма.
Парча жастыкъ тышы болгъан,
Аны ичи евро болгъан -
Алсам, аллай къызны аллыкъма.

- Барсам, аллай жашха барлыкъма,
Бармасам да, юйде къаллыкъма.
Кийимлерин, кеси жуугъан,
Кёнчегине итиу ургъан -
Барсам, аллай жашха барлыкъма.

- Алсам аллай къызны аллыкъма,
Алмасам да, ма былай къаллыкъма.
Эрттенгиде-эртте тургъан,
Жумушун этип, толтургъан -
Алсам, аллай къызны аллыкъма.

- Барсам, аллай джашха барлыкъма,
Бармасам да, юйде къаллыкъма.
Хурджунунда диплом болгъан,
Айлыгъыда миллион болгъан -
Барсам, аллай жашха барлыкъма.

- Барсам, аллай джашха барлыкъма,
Бармасам да, юйде къаллыкъма.
Субай ариу саны болгъан,
Узун ариу чачы болгъан -
Алсам, аллай къызны аллыкъма.

- Барсам, аллай жашха барлыкъма,
Бармасам да, юйде къаллыкъма.

- Юч этажлы юйю болгъан,
Тюбюнде да "Джипи" болгъан -
Алсам, аллай къызны аллыкъма.