Урок башкирского языка в 6 классе на тему «Памятник Салавата Юлаева»

Сәләм ебәргәнһең йыраҡтарҙан, Алыҫ ҡитғаларҙан күп сәләм, Ләкин һиңә яуап яҙыр өсөн Алалманым ҡулға мин ҡәләм. Урал ҡаяларын төйәк иткән Аҡ ағуна инең һин илдә, Тыуған еркәйенә ҡот килтергән Юртаҡ аттай инең һин илдә. Ләғнәт уҡый-уҡый дошмандарға, Алдым әле ҡулға мин ҡәләм. Етеҙ елдәй барып етһен ине Ватаныңдан һиңә күп сәләм Р.Үтәшева

Егерме етенсе октябрь.

-Салауат Юлаев 1754 йылдың 16 июнендә Өфө провинцияһы, Шайтан-Көҙөй олоҫо, Тәкәй ауылында (хәҙерге выҡытта Башҡортостандың Салауат районында) тыуған. -Атаһы Юлай Аҙналин Шайтан-Көҙөй олоҫо старшинаһы булған. -Салауат Юлаевтың әсәһе Аҙнабикә белемле ҡатын була. -Атаһы улы Салауатҡа яҡшы белем һәм тәрбиә бирә, ул төрки һәм урыҫ -телдәрендә уҡырға һәм яҙырға өйрәнгән. -Салауатты атаһы 3 йәшендә үк атҡа атландыра. -Көслө, ҡурҡыу белмәгән 14 йәшлек Салауат айыу менән көрәшеп, ябай бысаҡ ярҙамында ғына еңеп сыға . -Йәштәштәре араһында әйҙәүсе башлыҡ булараҡ билдәле -Атаһы хәрби походтарҙа булған саҡта старшина вазифаһын Салауат үҙе башҡара.

-1773 йылдың 17 сентябрендә Емельян Пугачёв етәкселегендә Крәҫтиәндәр һуғышы тоҡана. -1773 йылдың 10 ноябрендә ихтилалсыларға Салауат Юлаев етәкселегендә бер төркөм башҡорт яугирҙәре килеп ҡушыла. -Салауат Юлаев 1774 йылдың 25 ноябрендә ҡулға алына. -Хөкөм ителгәндән һуң Салауат Юлаевты, атаһы Юлай Аҙналинды язаға тарттыралар. -Һәр урында 175 тапҡыр ҡамсы менән һуҡтырылғандан һуң, уларҙың танау япраҡтарын йырталар, маңлайына һәм яңаҡтарына «З» («злодей» — «енәйәтсе»), «Б» («бунтовщик» — «боласы»), «И» («изменник» — «хыянатсы») тамғалары баҫыла.  -1775 йылдың 2 ноябрендә Салауат Юлаев, атаһы Юлай Аҙналин менән бергә, Балтик Портына(1762 йылға тиклем Рогервик ҡәлғәһе) мәңгелеккә һөргөнгә ебәрелә. - Салауат Юлаев 1800 йылдың 8 октябрендә һөргөндә Балтик диңгеҙе буйындағы Рогервик ҡәлғәһендә вафат була.

-Салауат Юлаевтың яҙма рәүештә һәм телдән һаҡланған 500 юл самаһы шиғри мираҫы беҙҙең көндәргә килеп еткән. -Салауат Юлаевтың 5 шиғырын тәүге тапҡыр урыҫ телендә Ф. Д. Нефёдов «Салауат, башҡорт батыры» («Салават, башкирский батыр»; 1880) тигән очергында баҫтырып сығара. -Шағирҙың тағы ла 7 шиғыры Р. Г. Игнатьевтың «Башҡорттарҙың Пугачёв ихтилалы алдынан хәрәкәте; Башҡорт Салауат Юлаев, Пугачёв бригадиры, йырсы һәм импровизатор» («Движение башкир перед пугачёвским бунтом; Башкир Салават Юлаев, пугачёвский бригадир, певец и импровизатор»; 1893) исемле хеҙмәтендә донъя күрә.  Рәсәй империяһы осоронда Салауат Юлаевтың шиғырҙары барлығы дүрт тапҡыр баҫылып сыға. Егеткә Зөләйха Мин үлмәнем, башҡорттарым! Тирмәмдә Тыуған илем Уҡ Уралым Яу  

Ағиҙел -Агидель һәйкәл ҡунаҡтар -памятник -гости нимә? нимә? кемдәр?

  Последняя буква слова в именительном падеже Падежи Окон- чания множественного числа Родительный падеж Дательный падеж Винительный падеж Местно-временной падеж Исходный падеж 1 а(я),ә,ы, э(е), о, ө -ның, -нең, -ноң, -нөң -ға, - гә -ны, -не, -но, -нө -ла, -лә -нан, - нән -лар, -ләр 2 л,м,н,ң,з,ж -дың, -дең, -доң, -дөң -ға, -гә -ды, -де, -до, -дө -да, -дә -дан, -дән -дар, -дәр 3 б,в,г,д,к,ҡ,п,с,ҫ,т,ф,х,һ,ц,ч,ш,щ -тың, -тең, -тоң, -төң -ҡа, -ҡә -ты, -те, -то, -тө -та, -тә -тан, -тән -тар, -тәр 4 ҙ , й, р,у ,ү, и -ҙың, -ҙең, -ҙоң, -ҙөң -ға, -ғә -ҙы, -ҙе, -ҙо, -ҙө -ҙа, -ҙә -ҙан, -ҙән -ҙар, -ҙәр Варианты падежных окончаний

Бер, ике – алға Өс, дүрт – артҡа Биш, алты – уңға Ете, һигеҙ – һулға Туғыҙ, ун – ултырҙыҡ Һәм эштәргә тотондоҡ

Ҡунаҡ - гость ҡунаҡсыл -гостеприимный юлсы -путник тарих - история кисереш - переживания холоҡ - характер азатлыҡ - свобода

1.С.Ю. һәйкәле ҡайҙа урынлашҡан? 2. Салауат Юлаев һәйкәленең авторы кем? 3. Салауат Юлаев һәйкәле ҡасан һәм ҡайһы ерҙә урынлаштырыла? 4. Салауат Юлаев һәйкәленең бейеклеге күпме? 5. Салауат Юлаев һәйкәленең нигеҙенең авторы кем?

Салауат Юлаев образын мәңгеләштереү Әҙәбиәттә С.Злобин “Салауат Юлаев” А.С.Пушкин “ Пугачев тарихы” Д.Мамин-Сибиряк,С.Руденко, С.Рыбаков,М.Солтанов Сәнғәттә -кинофильм -опера -балет -пьесса -картиналар Исемдәрҙә -ҡала -район -хоккей командаһы -БР Дәүләт гербында -Дәүләт премияһы Музейҙар -Малаяҙ ауылында -Эстонияның Палдиски ҡалаһында Һәйкәл һәм бюстар -Өфө -Баймаҡ -Салауат -Сибай -Асҡар ауылында -Палдиски -Свердловск өлкәһе Красноуфимск ҡалаһы -Силәбе өлкәһе Арғаяш районы һ.б. Салауат Юлаев ордены Салауат йыйыны

Тест һорауҙары. 1.Башҡортостандың милли геройы кем ул? а) Алдар батыр б) Мортаза Рәхимов в) Салауат Юлаев 2. Салауат кемдең улы? а) Юлайҙың б)Зәкиҙең в)Кәримдең 3.Салауат Юлаевтың фамилияһы нисек? а) Аҙнағолов б)Арыҫланов в)Аҙналин 4. Салауат Юлаев нисә йәшендә айыу менән алыша? а)13 б) 14 в) 18 5. Салауат Юлаев ҡайҙа һәм ҡасан тыуған? а) 1754 йылдың 16 июнендә Салауат районында б) 1845 йылдың 11 июнендә Стәрлебаш районында в) 1574 йылдың 12 июнендә Ҡырмыҫҡалы районында

Тест һорауҙары. 1.Башҡортостандың милли геройы кем ул? а) Алдар батыр б) Мортаза Рәхимов в) Салауат Юлаев 2. Салауат кемдең улы? а) Юлайҙың б)Зәкиҙең в)Кәримдең 3.Салауат Юлаевтың фамилияһы нисек? а) Аҙнағолов б)Арыҫланов в)Аҙналин 4. Салауат Юлаев нисә йәшендә айыу менән алыша? а)13 б) 14 в) 18 Салауат Юлаев ҡайҙа һәм ҡасан тыуған? а) 1754 йылдың 16 июнендә Салауат районында б) 1845 йылдың 11 июнендә Стәрлебаш районында в) 1574 йылдың 12 июнендә Ҡырмыҫҡалы районында

1.Салауат Юлаевҡа арналған кроссворд төҙөү. 2. Салауат Юлаевтың берәй шиғырын ятларға. 3. Салауат Юлаевтың һәйкәле тураһында һөйләргә өйрәнергә. 4. Салауат Юлаевтың һәйкәленә иллюстрация аһарға. Өй эше