Урок «А.Алиш Сертотмас үрдәк»

Бүлек темасы

(Әсәр исеме, авторы)

 Балалар өчен язылган әсәрләр.Абдулла Алиш “Сертотмас үрдәк” әдәбииятны укыту буенча эш программасында бер генә сәгать каралган)

Планлаштырылган дәресләр саны һәм темалары

Планлаштырылган дәрес саны: 1. Темасы: А.Алишнең биографиясе.”Сертотмас үрдәк” әкияте белән танышу, пресонажларга характеристика бирү

Максатлар

1. Укучыларны А. Алишнеӊ «Сертотмас үрдәк» әкияте белән таныштыру

 2. Укучыларны сакчыл карашка, серне саклый белергә, тугърылыклы булырга өйрәтү.

3. Әкиятләр укуга мәхәббәт уятырга, сәнгатьле уку алымнары өстендә эшләү.

Планлаштырылган нәтиҗәлелек

Предмет буенча (укучы):

”әкият”, “сер” төшенчәсенең мәгънәсен аңлата;

“әкият” һәм “автор әкияте” төшенчәсен аерып карый белә;

әкиятнең эчтәлеген халык акылының җимеше, аның әхлакый сыйфатларының чагылышы дип карый.

Мәкальләрнең мәгънәсен ачыклый

Сер, сер саклый белүнең асылына төшендерә. Бу бүлек материалын үзләштерү нәтиҗәсендә нинди махсус белем һәм күнекмәләр формалашу яисә камилләшү планлаштырыла

Метапредмет нәтиҗәлелек: Шәхси нәтиҗә: укыган текст “Сертотмас үрдәк” әкиятенең эчтәлегенә үз мөнәсәбәтен белдерә белү, үз-үзеңә билге куя белү Әкиятләр укырга теләк уяту.

Регулятив гамәлләр булдыру: план буенча эшли белү, терәк схемалар ярдәмендә әкиятнең эчтәлеген аңлау. Коммуникатив гамәлләр:фикереңне тәгъбир итә белү, иптәшләреңнең фикерен тыңлый белү, эшнең нәтиҗәләрен күрсәтүдә тел чараларыннан куллана белү.

Танып белү универсаль гамәлләрне формалаштыру һәм камилләштерү: әкиятне татар халык авыз иҗаты буларак һәм автор әкияте буларак аера белү, схемаларда ориентлаша белү, яңа алган тормыш тәҗрибәсен( серне саклый белүне) куллана белү, чагыштыру алымнарын (үрдәкнең үз-үзен тотышын башка персонажлар: йорт хайваннары һәм кыргый хайваннар белән: керпе, куян, аю, бүре, төлке белән чагыштырып карый белү.

Шәхес буларак үсешне күрсәтүче сәнгатьле уку күнекмәләрен сәнгатьле сөйләм алымнарын үзләштерү, әкият геройлары белән үз-үзенең тотышын чагыштырып карый белү гамәлләрен кулланышка актив кертү планлаштырыла.

Төп ресурслар

Дәреслек “Татар әдәбияты”, 5 сыйныф, Авторлар.И.Г. Исламов, Казан, “Мәгариф”, 2010 ел., мультимедияле проектор, презентация, экран.папка белән файллар.

Өстәмә ресурслар

папка белән файллар

Уку эшчәнлеген оештыру

формасы –төркемнәрдә

методы –тикшерүле

контроль, бәя, пробелны бетерү –, үзконтроль, үзбәя

чаралар–такта, укучының эш дәфтәре

нәтиҗәлелек – махсус белем күнекмәләре ( сәнгатьле сөйләм алымнары) гына түгел, универсаль гамәлләр формалашуы өчен дә җирлек тудырылу

Дәрес

нең т\с, темасы

Дәрес

Этабы һәм башкарылырга тиешле адымнар

Укытучы эшчәнлеге

Укучылар эшчәнлеге

(башкарылган гамәл)

Фаразланган, көтелгән нәтиҗәлек

Ресурлар (методик, техник...) б\н тәмин итү

предмет нәтиҗәлелеге

(махсус белем , күнекмәләр )

метапредмет нәтиҗәлелеге

(универсаль гамәлләр)

I. Ориентлашу, мотивлаштыру этабы.

1. Өй эшләренә анализ.

 Исәнләшү, уңай психологик халәт тудыру.

Сораулар бирә

Ярым иҗади һәм иҗади өй эшләрен тыңлау(хайваннар турындагы рәсемнәр, алар турында табышмаклар.Шул табышмакларның җавапларын чагыштырырбыз)

Дәрескә әзерләнүне тәмамлыйлар.Исәнләшәләр

Укытучы куйган сорауга җаваплар бирәләр.Рәсемнәре буенча сөйлиләр, табышмакларга җавапларын чагыштыралар)

Монарчы үзләштерелгән “автор әкияте” төшенчәсе халык авыз иҗатыннан аермалы буларак карала ...... белем һәм күнекмәләр кулланышка кереп ныгытыла

Әдәби сүзлектәге кагыйдәләрне искә төшерү.өй эшләрен уку

Сорауларга җавап бирү

Дәреслек һәм эчтәлек буенча ориентлаша белү.Яңа термин “автор әкияте”) сөйләмдә урынлы куллану.Әсәрләрне сәнгатьле уку.Әдәби әсәр белән эшли белү һәм укылгпн әсәрне хикәяли белү, әсәрдәге тиешле өзекләрне сайлап ала белү.

Рухи- әхлакый үсешне күрсәтүче гамәлләр.Коммуникатив гамәлләрТөркемнәрдә бер-береңне тыңлап эшли белү,киңәшеп куелган биремне башкару =

Бер-берсен тыңлау, ишетү, үз фикерләрен дәлилле якларга (коммуникатив гамәл)

Коммуникатив, танып-белү, регулятив гамәлләр

Коммуникатив, танып белү, регулятив гамәлләр

 Дәреслек “Татар әдәбияты”, 5 сыйныф, Авторлар.И.Г. Исламов, Казан, “Мәгариф”, 2010 ел., мультимедияле проектор, экран.папка белән файллар

2. Актуальләштерү,.

Төркемнәрдә киңәшеп, искә төшерегез әле:Әдәби әсәр белән ничек эшлибез? Нинди әкиятләр белүләрен ачыклый. Автор әкияте турында мәгълүмат алырбыз.Аңлашылмаган сүзләрне ачыкларбыз

 Әсәрләрне тиз һәм аңлап укыйбызАңлашылмаган сүзләрнең мәгънәсен сүзлек ярдәме белән ачыклыйбыз.Әдәби әсәрнең исеменә игътибар итәбез.Авторны истә калдырабыз.Автор әкияте татар халык әкиятләреннән кайсы ягы белән аерыла –шуңа төшенербез.

3. Уку мәсьәләсен конкретлаштыру ситуациясе процессы

Бүгенге дәрестә безА.Алишнең “Сертотмас үрдәк” әкиятен өйрәнербез.Киңәшегез әле, эшне ничек оештырырбыз икән?

Сүзлек эше оештырыла: сер, серне саклый белү сүзләренә ачыклык кертегез. «Татар теленең аңлатмалы сүзлеге» һәм «Татарча-русча сүзлек» ләр белән эшләгез. Дәреслекнең 96 битен ачыгыз, кычкырып, чылбырлап укыгыз 

“Акылсыз авызны ачарга ачкыч кирәкми” мәкален укыгыз мәгънәсен тормыштагы күренешләргә таянып аңлатыгыз

Проблемалы сорау куя : Ни өчен А.Алиш әкиятен “Сертотмас үрдәк” дип атаган?

Укыганны, сюжетны үз сүзләребез белән сөйләрбез.

  Әсәрнең нәрсә турында булуын (темасын) ачыкларбыз.Авторның укучыга җиткерергә теләгән фикерен табарбыз .

Мәкальнең мәгънәсен аңлат ырбыз, куелган проблемалы сорауга җавап эзл әрбез, .Катнашучы персонажларны табарбыз. Аларның гамәлләренә бәя бирербез.

Дәфтәрләренә язалар, русчага тәрҗемә итәләр.Мәкальнең мәгънәсен аңлаталар.Ни өчен А.Алиш үзенең әкиятен “Сертотмас үрдәк” дип атаганы турында уйлыйлар.

4. Үзбәя.

Әсәр  белән ничек эшләдегез?

Үзбәя өчен критерий:

терәк конспекттан (тактадан, эш дәфтәрләренән) файдаланып та сөйләп бирә алмаса - «2»;

терәк конспекттан файдаланып сөйләп

бирә алса - «3»;

терәк конспектка бераз гына карап сөйли алса - «4»;

терәк конспекттан файдаланмыйча, сөйли алса - «5».

Индивидуаль эш:Һәр укучыга мәкальләр язылган карточкалар биреләМәгънәләрен ачыкларга кушыла(серне саклау турында).Экранда “Уңышлар баскычын”да дөрес җаваплар күрсәтелә

“Сертотмас үрдәк әкият”ен укыдык.Әкияттәге геройлар белән таныштык, аңлашылмаган сүзләрне Татар теленең аңлатмалы сүзлегеннән карадык; катнашучыларны таптык.Карточка белән индивидуаль эшлиләр“Уңышлар баскычын” кулланып, үз-үзләренә билге куялар,

Үз эшчәнлекләренең кайсы критерийга туры килүен адекват билгеләү, әхлаклылык үсешне күрсәтүче гамәлләр, шәхси гамәлләр.

II. Уку мәсьәләсен (УМ) чишү этабы.

1.  Уку мәсьәләсен

адымлап чишү

Сер саклау турында ничек нәрсә белергә тиешлекне ачыклау юлын күрсәтә. Тактада түбәндәге язылган схема буенча эшчәнлек эчтәлеген модельләштерә:

1. Образларны (катнашучыларны) табыгыз

2. Аларның гамәлләрен күрсәтегез.

дәфтәрләргә схеманы язалар.).Образларны табалар, атыйлар (хуҗа, эте, үрдәк, керпе, куян, бүре, төлке, аю) Аларның гамәлләрен күрсәтеп,бәя бирәләр.

Әсәр нәрсә турында булуын (серне саклый белү)- яхшы рухи сыйфат икәнен аңлыйлар. Үрдәк мисалында серне кемгә сөйләргә яраганны/ ярамаганны ачыклыйлар. Диалог оештырыла

Планлаштырылган нәтиҗәлелек языла презентация карыйлар, языла

 Төркемнәрдә киңәшеп куелган биремне башкару =

Бер-берсен тыңлау, ишетү,тулыландыра белү, үз фикерләрен дәлилле яклау ситуацтиясенә куелалар (коммуникатив гамәл)

 Белгәннәрдән чыгып белмәгәнне ачыклау, нишләргә һәм ничек кирәклекне конкретлаштыру ситуациясе = регулятив гамәлләр үсеше өчен җирлек тудырыла

  Үзләштерелгән материал символлы модельләштерелә (танып-белү гамәле )

2. Модельләштерү

Эшчәнлек барышы схемада чагылдырыла

Йорт һәм урман хайваннары

Имән утырткан

хуҗа

үрдәк

Катнашучыларның гамәлләре:

Хуҗа акыллы.Ул этен ияртеп ауга китә.Өйдә юклыгын берәүгә дә әйтмәскә куша.Хуҗалыгын яхшы караган

Үрдәк.Тиз йөгерә, яхшы йөзә,оча. Күп сөйләшә Урмандагы барлык хайваннарга хуҗаның өйдә юклыгын, аны эзләргә чыгып китүен сөйли.

Йорт хайваннары һәм керпе үрдәккә үзләренең киңәшләрен бирәләр (хуҗаның өйдә юклыгын берәүгә дә сөйләмәскә кушалар).

Урман хайваннары, киресенчә, хуҗа өйдә юклыктан файдаланып, хуҗалыкны ничек итеп таркату турында уйлыйлар.

3.Әсәр нәрсә турында булды?

Имән утырткан

 эш дәфтәрләренә теркиләр

Серне саклый белү турында

Кластер төзү

III. Рефлексиябәя этабы.

1.Рефлексия.

Дәрестә узган юлны кире узу, ягъни:

нәрсә эшләргә тиеш идек?

ничек эшләдек?

нинди нәтиҗә ясадык? дигән сорауларга җавап бирүне оештыру

 А. Алишнең “Сертотмас үрдәк” әкиятен укырга тиеш идек. Мәкальнең мәгънәсен ачыкладык.Әкиятне аңлап укыдык, эчтәлеген рәсемнәргә карап сөйләдек. Сүзлек белән эшләдек,персонажларны схемалар ярдәмендә ачыкладык, аларның гамәлләренә бәя бирдек.Авторның нәрсә әйтергә теләгәнен (серне эчеңдә тота белергә кирәк, югыйсә,үрдәк кебек һәлак булуың ихтимал,шуны аңладык

Предмет нәтиҗәлелеге тотрыклана.

Регулятив һәм танып белү гамәлләре тотрыклылыгы өчен җирлек тудырыла

2.Дәрестәге эшчәнлеккә үзбәя

а) терәк конспекттан, (тактадан, эш дәфтәрләренән) файдаланып кына сөйләп бирә алса – «3»ле;

б) терәк конспектка күз төшергәләп кенә сөйли алса – «4»ле;

в) терәк конспекттан файдаланмыйча, сөйли алса – «5»ле.

балалар үз-үзләренә билге куялар, ягъни үз эшчәнлекләренең

кайсы критерийга туры килүен билгелиләр- эшчәнлекләрен адекват бәялиләр

Предмет нәтиҗәлелеген яңа яссылыкта куллану, иҗатка чыгу өчен җирлек тудырыла. Үзләштерелгән белем, күнекмәләрнең тотрыклануы оештырыла

Шәхси нәтиҗә:Үз эшчәнлекләренең кайсы критерийга туры килүен адекват билгеләү= әхлаклылык үсешне күрсәтүгә бәя (серне саклый белергә кирәк)

Үз эшчәнлегеңне адекват бәяләү – әхлаклылык күрсәткече!

3. Өйгә эш алу.

3 дәрәҗәдә тәкъдим ителә:

репродуктив эшчәнлек: сәнгатьле итеп укырга өйрәнергә.

конструктив эшчәнлек: – ярым иҗади: серне саклый белү турында 3 мәкаль табып, шуларны ятла

рәсемнәрдән файдаланып һәм текстны кат-кат укып,барлык катнашучылар турында сөйләргә әзерләнергә

Үзенең мөмкинлегеннән чыгып – көче җитәрдәй эшне сайлый.Көндәлекләренә язып куя..

 Укыган әсәрне идеясенә туры китереп тормышта куллана белү

Коммуникатив, регулятив гамәлләр Үз мөмкинлегеңне адекват бәяли, үзүсешкә омтылу ситуациясе тудырыла шәхес буларак үсешне күрсәтүче гамәлләр камилләшүе өчен җирлек тудырыла